Rany nie chcą się goić? Poznaj etapy gojenia i najczęstsze błędy w pielęgnacji ran.
Z pozoru niewielkie uszkodzenie skóry – jak otarcie, zadrapanie czy powierzchowne oparzenie – często nie wzbudza niepokoju. Większość z nas zakłada, że rana się sama zamknie. Tymczasem nie każda regeneracja przebiega prawidłowo. Zdarza się, że rana długo pozostaje otwarta, sączy się, boli lub wygląda coraz gorzej. W takich sytuacjach warto lepiej zrozumieć, jak działa mechanizm gojenia skóry.
W tym artykule wyjaśniamy, z jakich faz składa się proces gojenia ran, jak rozpoznać, że rana staje się przewlekła oraz co możesz zrobić, by wspierać regenerację i unikać najczęstszych błędów pielęgnacyjnych.
Jak długo trwa gojenie się ran?
Gojenie skóry to dynamiczny proces biologiczny, który w typowych warunkach trwa do trzech tygodni. Podzielony jest na cztery następujące po sobie fazy:
1. Faza zapalna (0–3 dni)
Po urazie skóry krwawienie oczyszcza ranę i wypłukuje z niej szczątki komórek lub ciała obce. Jednocześnie zaczyna rozwijać się stan zapalny poprzez uwolnienie do rany bogatego w białko wysięku, co umożliwia przedostanie się do rany pierwszych neutrofili (24–48 godz. po zranieniu), a następnie makrofagów (48–72 godz. po zranieniu).
2. Faza ziarninowania (3–10 dni)
Makrofagi inicjują fazę granulacji, w miejscu urazu powstaje miękka, różowa tkanka ziarninowa. To etap intensywnej odbudowy, w którym organizm naprawia uszkodzone naczynia krwionośne i zaczyna budować sieć kolagenową, która jest wykorzystywana przez komórki nabłonka do zastąpienia uszkodzonej tkanki.
3. Faza epitelizacji (od 4. dnia)
Brzegi rany zaczynają pokrywać się nowym naskórkiem, który tworzy cienką warstwę ochronną, zamykającą powierzchnię ubytku.
4. Faza remodelowania (od kilku tygodni do kilku lat )
W ostatniej fazie nowo utworzona macierz zewnątrz komórkowa (ECM) jest przebudowywana w celu wzmocnienia i ustrukturyzowania tkanki oraz odzyskania sprawności funkcjonalnej. Może to trwać od kilku tygodni do kilku miesięcy lub nawet lat, w zależności od rozmiaru i głębokości rany
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Ut elit tellus, luctus nec ullamcorper mattis, pulvinar dapibus leo.
Kiedy rana staje się przewlekła?
Jeśli przez ponad 6 do 8 tygodni rana nie wykazuje żadnych oznak poprawy, uznaje się ją za przewlekłą. Często dotyczy to ran związanych z chorobami przewlekłymi, takimi jak cukrzyca czy niewydolność żylna. Odleżyny, owrzodzenia kończyn dolnych czy zmiany w przebiegu stopy cukrzycowej wymagają specjalistycznej pielęgnacji i odpowiednio dobranych produktów wspomagających gojenie. Brak reakcji może prowadzić do powikłań i dalszego pogorszenia stanu skóry.
Co może opóźniać gojenie ran?
Wolne gojenie się ran często wynika z połączenia wielu czynników. Na proces regeneracji wpływają zarówno lokalne warunki – takie jak nadmiar wilgoci, przesuszenie czy brak oczyszczania – jak i czynniki ogólnoustrojowe. Niedobory witamin i minerałów, przewlekłe choroby, stres czy wiek mogą obniżać odporność organizmu i sprawiać, że uszkodzona skóra trudniej się odbudowuje.
Dlatego warto podejść do pielęgnacji kompleksowo – zadbać zarówno o odpowiednią dietę i nawodnienie, jak i o skuteczne wsparcie regeneracji od zewnątrz.
Biofilm – niewidoczna przeszkoda w regeneracji skóry
Biofilm to cienka warstwa bakterii otoczona strukturą ochronną, która skutecznie blokuje działanie układu odpornościowego. Często nie widać jej gołym okiem, ale może znacząco utrudniać zamykanie rany. Jeśli mimo prawidłowej pielęgnacji rana nie goi się, a dodatkowo pojawia się wysięk, nieprzyjemny zapach lub charakterystyczny połysk na jej powierzchni, może to świadczyć o obecności biofilmu. W takiej sytuacji niezbędna jest konsultacja ze specjalistą.
Jak wspierać gojenie się ran?
Aby przyspieszyć proces regeneracji, warto zadbać o odpowiednie warunki w miejscu urazu. Codzienne, delikatne oczyszczanie rany to podstawa – usuwa zanieczyszczenia i martwą tkankę, która może hamować odbudowę. Równie ważne jest utrzymanie optymalnego poziomu wilgoci, co można osiągnąć dzięki nowoczesnym wyrobom medycznym, np. żelom hydrokoloidowym.
Tego typu żele nie tylko nawilżają rany suche, ale też pochłaniają nadmiar płynu w ranach mokrych. Dodatkowo tworzą barierę ochronną, która ogranicza ryzyko podrażnień i wspiera naturalne środowisko regeneracji. Warto też zadbać o dobrą kondycję organizmu – nawodnienie, pełnowartościowa dieta i sen to nie mniej ważne elementy wspomagające gojenie.
Najczęstsze błędy, które utrudniają gojenie
-
zakładanie opatrunków, które nie przepuszczają powietrza,
-
stosowanie silnych, drażniących środków odkażających,
-
zbyt rzadkie lub zbyt częste zmiany opatrunku,
-
brak systematycznego oczyszczania rany.
Podsumowanie
Proces gojenia to naturalna reakcja organizmu na uszkodzenie skóry, ale aby przebiegał prawidłowo, musi mieć zapewnione odpowiednie warunki. Zrozumienie, jak działa regeneracja, jakie czynniki ją wspierają, a co ją spowalnia, pomaga uniknąć błędów i skuteczniej pielęgnować nawet drobne urazy.
Pamiętaj, że żele hydrokoloidowe to rozwiązanie, które realnie wspiera wszystkie fazy gojenia. Jeśli rana nie wykazuje postępów przez kilka tygodni, nie zwlekaj z wizytą u specjalisty – szybka reakcja to klucz do skutecznej regeneracji i uniknięcia blizn.
Bibliografia:
- Maciej Sopata1,Maria T. Szewczyk2,Iwona Zaporowska-Stachowiak1,Paulina Mościcka2,Arkadiusz Jawień3 , Using of hydrogel dressing in the treatment of chronic wounds.
- Katedra i Klinika Medycyny Paliatywnej, Pracownia Leczenia Ran Przewlekłych, Hospicjum Palium, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
- Katedra Pielęgniarstwa Zabiegowego, Zakład Pielęgniarstwa Chirurgicznego i Leczenia Ran Przewlekłych, Wydział Nauk o Zdrowiu, Collegium Medicum w Bydgoszczy, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
- Katedra i Klinika Chirurgii Naczyniowej i Angiologii, Wydział Lekarski, Collegium Medicum w Bydgoszczy, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
LECZENIE RAN 2021; 18 (3): 123-130, DOI: https://doi.org/10.5114/lr.2021.111071.
- Sopata M, Jawień A, MrozikiewiczRakowska B i wsp. Wytyczne postępowania miejscowego w ranach niezakażonych, zagrożo nych infekcją oraz zakażonych – przegląd dostępnych substancji przeciwdrobnoustrojowych stosowanych w leczeniu ran. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Leczenia Ran. Leczenie Ran 2020; 17: 121
